شمارش معکوس انتخابات مجلس شورای اسلامی و هم‌زمانی آن با بررسی برنامه ششم توسعه یکی از دغدغه‌های کارشناسان اقتصادی است.
مقام معظم رهبری در نشست خود با نمایندگان مجلس، لزوم گنجاندن اقتصاد مقاومتی و تقویت مؤلفه‌های آن را در بودجه سال 95 مورد تأکید قرار دادند و تصریح کردند: نباید برنامه ششم توسعه آفت بی‌حوصلگی نمایندگان شود.
در حالی در سال پایانی برنامه پنجم توسعه قرار داریم که به‌نظر می‌رسد بسیاری از اهداف این برنامه محقق نشده و به‌علت شرایط جدید بین‌المللی و وضعیت نفت، عملاً سناریوی اقتصادی کشور تغییر کرد. این در حالی است که انتظار می‌رود در برنامه ششم آسیب‌پذیری اقتصاد داخلی به حداقل برسد. با این وجود، هم‌زمان شدن تدوین برنامه ششم توسعه با فعالیت‌های انتخاباتی دوره دهم مجلس شورای اسلامی، لزوم ارائه زودرس آن را به صحن مجلس شورای اسلامی ضروری‌تر کرده است و ایجاب می‌کند تا دولت هرچه سریع‌تر برای تدوین برنامه ششم توسعه قدم نهاده و از ظرفیت نمایندگان دوره نهم حداکثر استفاده را کند تا با ضریب بررسی و دقت بیشتری این برنامه تدوین شود.
دامنه تحقق اهداف برنامه نخست تا پنجم نشان می‌دهد که بررسی در مجلس و ضرورت نظارت بر چگونگی اجرا باید در حین تدوین برنامه توسط نمایندگان مورد گوشزد قرار گیرد.
درباره دغدغه‌های برنامه ششم توسعه در حوزه کشاورزی با غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه به گفتگو نشسته‌ایم.
مهم‌ترین ایرادهای برنامه پنجم توسعه را در حوزه کشاورزی چه می‌دانید؟
مهم‌ترین ایراد برنامه پنجم توسعه به‌صورت کلی شعارمحوری و عدم داشتن قابلیت اجرا بود که در حوزه کشاورزی نیز به معنی تام کلمه جلوه پیدا کرد. نبود آمار و اطلاعات شفاف از حوزه تولید، نبود نظارت بر واردات محصولات کشاورزی و عدم برنامه‌ریزی منسجم برای تولید از مهم‌ترین ایرادهای موجود در برنامه پنجم توسعه بود که ماحصل آن قاچاق میوه، واردات بی‌ضابطه انواع محصولات کشاورزی و همچنین وابستگی به بازارهای بین‌المللی برای تأمین مواد غذایی بود که با برنامه‌ریزی درست و تحقق اهداف واقعی برنامه امکان جلوگیری از آن وجود داشت.
برای تحقق اهداف برنامه ششم توسعه در بخش کشاورزی چه محورهایی باید مورد تأکید قرار گیرد؟
برنامه‌های کشاورزی و اقتصادی باید متناسب با واقعیت تدوین شود، به این معنا که نه بر اساس شعارمحوری و آمار و ارقام نادرست، بلکه بر پایه اطلاعات صحیح برنامه‌ریزی صورت گیرد و با تأکید بر شرایط فعلی اقتصادی کشور به‌ویژه بستر کشاورزی برای تولید هدف‌گذاری شود. توجه به منابع آبی و هدررفت آب در حوزه کشاورزی جزو مهم‌ترین محورهایی است که در برنامه ششم باید بر آن تأکید شود. خروج برخی از محصولات کشاورزی و صادرات آن به کشورهای منطقه که با کمترین سود ممکن صورت می‌گیرد، در اصطلاح کارشناسان، صادرات آب با قیمت پایین است که باید با فرهنگ‌سازی و جایگزین کردن محصول صادراتی با ارزش افزوده بالا در حوزه تولید به استقبال آن رفت.
علت عدم تحقق اهداف برنامه پنجم توسعه را در سال‌های اخیر چه عاملی می‌دانید؟
خام‌فروشی چه در نفت و چه در محصولات کشاورزی یک معضل و ایراد کلان اقتصادی است که برای برنامه ششم توسعه باید برای آن راه‌حل تدوین کرد. همان‌گونه که فروش نفت به‌عنوان ماده خام و برنامه‌ریزی بر اساس درآمدهای نفتی باعث شد با تغییر قیمت نفت در بازار معادله اقتصادی کشور دستخوش تغییرات بزرگی قرار گیرد و در سال‌های اخیر مهم‌ترین علت عدم تخصیص اعتبارات لازم به سازمان‌ها و ارگان‌ها برای دستیابی به اهداف را باید همین نکته عنوان کرد، اما در محصولات کشاورزی نیز خام‌فروشی مصداق عینی دارد.
صادرات انواع میوه، سیب‌زمینی و سایر محصولات زراعی خام به مرزهای بین‌المللی در حالی که امکان فرآوری و بسته‌بندی آن وجود دارد، از مهم‌ترین ایرادهایی است که در حوزه صادرات محصولات کشاورزی وجود دارد و باید به آن پرداخت.
هرچند در شرایط فعلی صادرات محصولات کشاورزی از شرایط رضایت‌بخشی برخوردار نیست و صادرات محصولات تازه‌خوری نیز باید حفظ شود، اما نباید تشویق به صادرات با خام‌فروشی به یک معنا گرفته شود.
وضعیت نظام بانکی را در تحقق برنامه پنجم توسعه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نظام بانکی نامناسب یکی از مهم‌ترین دلایل مشکلات عدیده اقتصادی است که چه در ظرف اقتصاد کلان کشور و چه در حوزه‌های تخصصی تولید نظیر کشاورزی دارای عملکرد نامناسب بود. بانک‌های فعلی که در کشور فعالیت می‌کنند، به جای تمرکز بر فعالیت‌های تولیدی بر فعالیت‌های دلالی، ساخت و ساز و سرمایه‌گذاری در حوزه‌های غیرتولیدی اشتغال دارند که بزرگ‌ترین ضعف نظام بانکی است. از سوی دیگر، پرداخت تسهیلات بانکی با سود بسیار بالا به عده‌ای از فعالان تولید در حالی که تورم دورقمی در کشور وجود دارد و در شرایطی که تسهیلات میلیاردی در اختیار اختلاس‌گران بدون کمترین موانع بانکی قرار داده می‌شود، یعنی نمره منفی نظام بانکی که باید در برنامه ششم توسعه مورد بازیابی و بازمهندسی قرار گیرد.
در برنامه ششم توسعه چه مباحثی باید مورد تأکید قرار گیرد تا با توسعه اقتصادی همراه باشد؟
همان‌طور که در تأکیدات مقام معظم رهبری دیده می‌شود، گنجاندن اقتصاد مقاومتی و تأکید بر مؤلفه‌های اثرگذار این مبحث یکی از مهم‌ترین مباحثی است که باید در برنامه ششم توسعه مورد تأکید قرار گیرد. توجه به اقتصاد درون و خوداتکایی و همچنین تقویت بسترهای تولید به‌ویژه در بخش کشاورزی از ضرورت‌های غیرقابل انکار برنامه ششم توسعه خواهد بود. امنیت اقتصادی و استقلال غذایی عنصر اصلی اقتصاد مقاومتی است که جز با تقویت بخش کشاورزی و تأکید بر نهادینه کردن امکانات و تجهیز تولید، امکان‌پذیر نخواهد بود.
تقویت حوزه تولید همواره مورد تأکید همه مسئولان کشور قرار گرفته، اما در عمل کمتر قابلیت اجرا پیدا کرده است. چرا؟
چرایی عدم اختصاص منابع اقتصادی و ردیف بودجه در حوزه تولید را باید به توفیق نداشتن تجارت کشاورزی و رونق حوزه تولید جستجو کرد. اگر بخش کشاورزی نظیر سایر بخش‌های اقتصادی از بالندگی برخوردار بود و ارزش افزوده در آن دیده می‌شد، امکان سرمایه‌گذاری و اختصاص ردیف‌های بودجه در آن ضرورت بیشتر پیدا می‌کرد، اما بخش کشاورزی را نمی‌توان جدا از کل اقتصاد کشور دید. واقعیت آن است که طی سال‌های اخیر اقتصاد ایران به دلایل مختلفی نظیر تحریم‌ها و نوسان قیمت نفت دستخوش تغییرات شگرفی بوده است که رکود آن در حوزه تولید نیز مؤثر بوده است.
از سوی دیگر، بخش کشاورزی طی سال‌ها به‌علت نبود قدرت چانه‌زنی یا عدم تشخیص ضرورت نتوانسته از بودجه مناسبی برخوردار باشد که نتیجه آن نبود بستر لازم برای توسعه کشاورزی بوده است. روند کند توسعه در حوزه کشاورزی یکی از مهم‌ترین دلایل عقب‌ماندگی در بخش تولید است که باید در برنامه ششم توسعه با تمرکز دولت در حوزه تولید جبران شود.
بهترین زمان ممکن برای ارائه برنامه ششم توسعه را با توجه به انتخابات مجلس چه زمانی می‌دانید؟
به‌نظر می‌رسد دولت حداکثر تا پایان تابستان باید برنامه ششم توسعه را نهایی کرده و لایحه را در اختیار نمایندگان مجلس قرار دهد تا نمایندگان بتوانند به بررسی دقیق آن بپردازند./