موضوع واگذاری زمین‌های کشاورزی و تبدیل آن‌ها به ویلا به دلیل به‌صرفه نبودن کشاورزی، نبود حمایت از سوی دستگاه‌های متولی و چرخه معیوب صادرات تنها مبتلابه استان‌های شمالی کشور نیست و در بسیاری از حاشیه کلان‌شهرها این اتفاق در حال شکل‌گیری است و در حال تبدیل به یک بحران ملی است.
کشاورزنیوز – واگذاری زمین‌های کشاورزی گیلان با هدف ویلاسازی در حالی رشد روز افزون خود را ادامه می‌دهد که بیش از ۴۰ درصد از مساحت ۱۴هزار و ۴۴کیلومتری استان را اراضی کشاورزی تشکیل داده و از شالیزارها، مزارع چای، باغات میوه و… محصولاتی نظیر برنج، چای، زیتون، بادام زمینی، فندق و به تازگی کیوی برداشت می‌شود.
البته موضوع واگذاری زمین‌های کشاورزی و تبدیل آن‌ها به ویلا به دلیل به‌صرفه نبودن کشاورزی، نبود حمایت از سوی دستگاه‌های متولی و چرخه معیوب صادرات تنها مبتلابه استان‌های شمالی کشور نیست و در بسیاری از حاشیه کلان‌شهرها این اتفاق در حال شکل‌گیری است و در حال تبدیل به یک بحران ملی است.
خاک مرغوب و بارش‌های مناسب سبب شده تا استان‌های شمالی خصوصاً گیلان، ظرفیت بالایی در حوزه کشاورزی داشته و در برخی اقلام تولیدی، نظیر چای، زیتون و بادام‌زمینی رتبه نخست تولید و در تولید برنج رتبه دوم کشوری را به خود اختصاص دهد و تبدیل این اراضی به ویلا تلخ‌ترین اتفاقی است که برای عروس سبز ایران در حال رقم خوردن است.
در چنین شرایطی واگذاری زمین‌های کشاورزی به افراد غیر بومی به ویژه از استان‌هایی نظیر تهران، اصفهان، فارس، خوزستان و…برای ویلاسازی در گیلان، شرایطی را فراهم آورده تا نگرانی از کاهش کشت و کار و افول صنعت کشاورزی در این استان به دغدغه‌ای جدی تبدیل شود.
۵ هزار سال زمان برای به وجود آمدن خاک حاصلخیز
دغدغه جدی تر آنکه، ویلاسازی های انبوه در استان سبب از بین رفتن زمین‌هایی می‌شود که به گفته یکی از اعضای هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، برای به وجود آمدن آن زمان زیادی لازم است.
«سید محی الدین گوشه» در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: برای تشکیل خاکی به ضخامت تقریبی ۲.۵ سانتی متر، حدود ۵۰۰ سال زمان لازم است.
وی می‌افزاید: از طرفی، خاک حاصلخیز به خاکی گفته می‌شود که در ۲۵ سانتی متر فوقانی زمین قرار گرفته و اغلب فرآیندهای تولید شامل تغذیه، تهویه و موجودات زنده خاک در این ارتفاع انجام می‌شود.
سید محی الدین گوشه تصریح می‌کند: با یک حساب سرانگشتی می‌توان نتیجه گرفت که برای به وجود آمدن یک خاک حاصلخیز، زمانی معادل پنج هزار سال زمان لازم است.
عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خاطر نشان می‌کند: اغلب زمین‌های استان از حاصلخیزترن خاک‌ها برای تولید چای و برنج محسوب می‌شوند چرا که باران‌های زیاد و مداوم در گیلان سبب پایین آمدن اسیدیته خاک شده و مکان مناسبی برای رشد بوته‌های چای و ساقه‌های برنج هستند.
ویلاهایی که به جای برنج و چای می‌رویند
دو کیلومتری شهرستان آستانه اشرفیه واقع در شرق استان گیلان، چسبیده به رودخانه «حشمت رود» روستای «بالالات» -سرسبزترین روستای شهرستان- جا خوش کرده و بیشتر ساکنان این روستا اگر رمقی برای ادامه کار داشته باشند، به کشاورزی مشغول هستند.
وارد روستا که می شوی شالیزارهای به هم چسبیده برنج که این روزها بهترین زمان برای کشت و کار را سپری می کنند، شاهد حضور شالیکاران زحمت کشی هستند که نه شوق تولید بلکه اجبار زندگی وادار به ادامه فعالیتشان کرده است.
یکی از شالیکاران گیلانی درباره فرآیند تولید برنج به خبرنگار مهر توضیح می دهد: تولید برنج یکی از سخت ترین انواع کشت و کار است که اغلب مردم گیلان به آن می پردازند.
تیمور منصوری ادامه می‌دهد: از آماده کردن زمین برای خزانه گیری برنج تا مرز بندی و مبارزه با علف‌های هرز، نشای برنج، نگهداری و داشت و برداشت این محصول، زمان زیادی صرف می‌شود و افراد مختلفی در این فرآیند درگیر هستند.
وی می‌افزاید: هر کدام از این مراحل نیز سختی‌های خود را دارد و هزینه‌های مخصوص به خود.
منصوری درباره مخارج شالیکاری می‌گوید: مخارج یک زمین مثلا ۲.۵ هکتاری شامل موارد زیر است.
شخم زدن با تیلر بیجار کاری: هر هکتار ۷۰۰ هزار تومان که شامل سه مرحله شخم زدن است.
مرزبندی: دستمزد روزانه ۸۰ هزار تومان برای هر کارگر که برای مساحت یاد شده دو تا سه کارگر با هفت تا هشت روز فعالیت کفایت می کند.
مسطح کردن زمین برای کشت: هر هکتار ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان هزینه دارد.
کود دهی و علف کُشی: برای هر هکتار ۴۰۰ کیلوگرم کود و شش لیتر داروی علف کُش لازم است که هر کیلو کود ۱۲۵۰ تومان و هر لیتر داروی علف کُش لیتری ۱۵ هزار تومان محاسبه می شود.
نشاکاری: برای نشاکاری در هر هکتار ۱۰ تا ۱۱ کارگر مورد نیاز است که هر کارگر بین ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان به صورت روزانه دستمزد می گیرد و این کار یک تا دو روز زمان می برد.
وی خاطر نشان می کند: هزینه های یاد شده صرفاً مربوط به هزینه های اصلی زمین شده و مواردی مثل تهیه گازوئیل برای تیلر، وعده های غذایی کارگران، خرید بذر و وجین برنج هزینه های مربوط به خود را دارد.
این شالیکار گیلانی تصریح می کند: در صورتی که برنج دچار آفت نشود، محصول خوب بدهد و تحت تاثیر واردات برنج قرار نگرفته و با قیمت خوب فروش برود، در نهایت سود خالصی که از ۲.۵ هکتار شالیزار برای یک کشاورز می ماند، سالانه چیزی بین ۱۴ تا ۱۶ میلیون تومان است.
منصوری یادآور می شود: در این شرایط که در آمد ماهیانه یک کشاورز چیزی حدود یک میلیون و ۳۰۰- ۴۰۰ هزار تومان می شود، خیلی از کشاورزان ترجیح می دهند زمین های شالیزاری خود را بفروشند و با پول آن در تجارت سرمایه گذاری کرده یا در بانک بگذارند و سود ماهیانه بگیرند.
نه تنها کاشت برنج که چایکاری نیز در گیلان حال و روز خوبی نداشته و مورد حمایت قرار نگرفتن، قیمت پایین خرید محصول و مشکلاتی از این دست سبب شده تا اغلب چای‌کاران به دنبال ممر درآمدی به جز کشاورزی باشند.
چایکاری؛ شغلی با درآمد ماهی کمتر از یک میلیون تومان
از لاهیجان که به سمت لنگرود می‌روی، روستایی به نام «سوستان» پوشیده از مزارع چای خودنمایی می کند.
جاده فرعی دسترسی به روستا پر است از کارخانه‌ها و مزارع چای که این روزها به واسطه آغاز فصل برداشت چای، پر از شور و شوق زندگی هستند.
صدای «چِق چِق» قیچی های چای بُری و عطر برگ‌های سبز چای که در کارخانه‌ها در حال خشک شدن است، انرژی وصف ناپذیری به رهگذران می‌بخشد غافل از اینکه تولیدکنندگان این محصول با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند.
«محمود صدیق نژاد» یکی از جوانان چایکار سوستان است که درباره وضعیت چایکاری به خبرنگار مهر می‌گوید: یک زمین چای مخارج زیادی برای زنده ماندن و محصول دادن دارد.
وی می‌افزاید: عمده مخارج چایکاری مربوط به خرید کود، هرس کردن، چیدن چای، حمل و نقل به کارخانه، هزینه های کارگری و ابزار چای چینی است.
این چایکار جوان درباره ریز مخارج یاد شده تصریح می‌کند: هر هکتار باغ چای بین ۲۵ تا ۳۰ کیسه کود لازم دارد که هر کیسه کود به قیمت ۳۶ هزار تومان عرضه می شود.
هرس: هر هزار متر، ۲۵۰ هزار تومان (یک هکتار زمین معادل دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان هزینه هرس دارد.)
چای چینی: هر کارگر برای چیدن هر کیلو چای در طول روز ۵۰۰ تومان دستمزد می‌گیرد.
هزینه حمل و نقل: بسته به فاصله باغ چای تا کارخانه و میزان محصول برداشت شده، بین یک میلیون تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان هزینه حمل و نقل محاسبه می شود.
ابزار چای چینی: شامل زنبیل، قیچی چای بری و پرده بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان هزینه دارد.
صدیق نژاد ادامه می‌دهد: تمام این مخارج در حالی است که هر کیلو برگ سبز درجه یک دو هزار و ۱۸۰ تومان و برگ سبز درجه ۲، دو هزار و ۱۲۰ تومان خریداری می شود.
وی خاطر نشان می کند: با یک محاسبه سرانگشتی می شود فهمید که به طور متوسط بسته به میزان محصول و مرغوبیت آن، از هر ۱.۵ هکتار باغ چای در حدود ۱۰ تن محصول برداشت می شود که با قیمت یاد شده، نزدیک به ۱۷ میلیون درآمد سالانه یک چایکار است و با کسر هزینه‌های یاد شده، چیزی که برای چایکار باقی می ماند، سالانه بین ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان است.
صدیق نژاد یاد آور می‌شود: این در حالی است که باغ های چای در همین روستا به قیمت حداقل متری ۹۰ هزار تومان فروش می رود و سودی که از این طریق عاید فروشنده زمین می شود، قابل مقایسه با درآمد کشاورزی نیست.
این چایکار گیلانی اظهار می‌کند: کشاورزان خیلی قانع هستند و با کمترین حمایت، بیشترین انگیزه را پیدا می‌کند اما گاهی فکر می‌کنم شاید اصلا قرار است حمایتی وجود نداشته باشد که در نهایت جای زمین های مرغوب کشاورزی را ویلاها بگیرند.
سود ماهانه ۲ تا ۳ میلیون تومان از فروش زمین های کشاورزی
در این شرایط، مشکلات معیشتی، استقبال افراد غیر بومی برای خرید اراضی کشاورزی در گیلان و اقدام به ویلاسازی در این زمین ها و درآمد خوب حاصل از فروش زمین و سپرده گذاری در بانک‌ها باعث شده تا در بیشتر مناطق استان با پلاکاردهایی مبنی بر فروش زمین‌های کشاورزی مواجه شویم.
یکی از بنگاه داران منطقه سقالکسار درباره قیمت زمین در نقاط مختلف استان به خبرنگار مهر می گوید: زمین در گیلان بسته به سلیقه خریدار و همجواری زمین با کوه، جنگل، دریا یا جلگه، قیمت‌های متفاوت دارد.
«محسن اکبری» ادامه می‌دهد: قیمت زمین در مناطق نزدیک به دریا و جنگل عموماً بیشتر است و بسته به نوع سند که قطعی یا نسقی باشد، نوسان چشمگیری را شامل می شود.
وی با اشاره به فروش زمین‌های کشاورزی شالیکاری و باغ چای توضیح می‌دهد: زمین‌های کشاورزی با توجه به موقعیت جغرافیایی و میزان گردشگر پذیر بودن منطقه قیمت های متفاوتی دارد همچنین قیمت زمین در شرق، غرب، شمال و جنوب استان نیز با هم فرق می‌کند اما به‌طور متوسط باغ‌های چای در مناطقی که دارای گاز هستند، از متری ۹۰هزار تومان تا ۱۵۰هزار تومان معامله می‌شود البته در برخی موارد داد و ستد با قیمت‌های بالاتر یا پائین‌تر نیز صورت می گیرد که امری توافقی بین خریدار و فروشنده است.
اکبری درباره زمین های شالیزاری نیز می‌گوید: زمین‌های کشاورزی به خاطر مسطح بودن و شرایط متفاوتی که دارند، از قیمت کمتری نسبت به باغ چای برخوردار هستند اما باز هم بر اساس توافق دو طرف خرید و فروش شده ولی معمولاً با قیمتی بین ۷۰ تا ۱۳۰ هزار تومان معامله می شوند.
وی تصریح می‌کند: اگر کشاورزی زمین خود را به قطعات کوچکتر تقسیم کرده و با حداقل قیمت به فروش برساند، در بدترین حالت می‌تواند از سود سپرده گذاری دست کم ماهانه دو تا سه میلیون تومان درآمد داشته باشد.