 |
|
انرژی هاب: امروزه با کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی در جهان، استفاده از انرژیهای نو و تجدیدپذیر که آلایندگی زیست- محیطی نیز به دنبال نداشته باشند، نقش پر رنگی در سبد انرژی کشورهای مختلف جهان، بدست آورده زیرا راهکاری اساسی در دستیابی به توسعه پایدار است.
محدود بودن منابع انرژی فسیلی و مشکلات ناشی از انتشارات گازهای گلخانه‌ای، توجه بیش از پیش به انرژیهای تجدیدپذیر را بر همگان روشن و ضروری کرده است.
با توجه به برخورداری از پتانسیل مطلوب و مناسب انرژیهای تجدیدپذیر در کشور، توسعه منطقی این منابع ارزشمند و خدادادی موجه به نظر می‌رسد، چرا که از این طریق می‌توان در جهت اهداف توسعه پایدار نیز گام برداشت.
منابع انرژی از مهم‌ترین عوامل و عناصر توسعه پایدار است. داشتن انرژی مناسب عمده‌ترین عامل اقتصادی جوامع صنعتی پس از نیروی انسانی است چرا که انرژی یک نیاز اساسی برای استمرار توسعه اقتصادی، رفاه اجتماعی، بهبود کیفیت زندگی و امنیت جامعه است.
اگر انرژی به نحوی تولید و مصرف شود که توسعه انسانی را در بلندمدت در تمام ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی تامین کند، مفهوم انرژی پایدار تحقق خواهد یافت، براین اساس می‌توان گفت تامین انرژی پایدار ضرورت توسعه پایدار است. به همین دلایل، در سال‌های اخیر کشورهای مختلف پیشرفته و در حال توسعه توجه فزاینده‌ای به انرژی تجدیدپذیر (انرژی خورشید، باد، ژئوترمال و غیره) جهت ایجاد تنوع در استفاده از منابع انرژی و کاهش وابستگی به یک حامل انرژی و ملاحظات زیست محیطی برای دستیابی به انرژی پایدار معطوف داشته‌اند.
بالا رفتن قیمت سوخت‌های فسیلی، ملاحظات زیست محیطی، امنیت تامین انرژی، کاربری در پتروشیمی، پیشرفت فناوری و توجیه اقتصادی در برخی موارد از جمله عوامل تعیین کننده آینده انرژیهای تجدیدپذیر است.
به هر حال این قلمرو به طور دائم در حال تغییر بوده و آینده این تغییرات نمایانگر کاهش هزینه‌ها و گسترش نفوذ آن در بازار انرژی جهان و رسیدن به انرژی پایدار است.
ضرورت بکارگیری انرژیهای تجدیدپذیر
۱ – محدودیت منابع انرژی: منابع انرژی که مصرف می‌کنیم به ویژه انرژی فسیلی نامحدود نیست.
۲ – آلودگی زیست – محیطی منابع انرژی: مشکلات محیط زیست جهان که در دهه ۹۰ میلادی به صورت بحران‌های جهانی و اجتناب ناپذیر مطرح شد، نهایتا به انرژی وابسته است. بخصوص گرم شدن کره زمین ناشی از افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای دی اکسید کربن و متان و تاثیرات آن بر روی کاهش محصولات کشاورزی و تغییرات آب و هوایی و باران‌های اسیدی ناشی از اکسیدهای نیتروژن و اکسیدهای سولفور و غیره حاصل از احتراق سوخت‌های فسیلی که موجب آسیب به جنگل‌ها، دریاچه‌ها، مرداب‌ها و غیره می‌شوند. در میان گازهای گلخانه‌ای که موجب گرم شدن کره زمین می‌شوند، دی اکسید کربن بیشترین سهم را داراست.
انرژیهای تجدیدپذیر در ایران
استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر و روشهای سازگار با محیط زیست برای تولید برق یکی از اولویت‌های امروز کشورهای توسعه یافته به شمار می‌رود؛ امروزه انرژی خورشیدی دارای بزرگ‌ترین قابلیت برای برآوردن نیاز جهان در آینده به عنوان یکی از منابع تجدیدپذیر است، بطوری که بیش از ٢٢٠ هزار مگاوات برق تولیدی جهان توسط فناوری‌های خورشیدی در دو بخش فناوری‌های فتوولتاییک و فناوری‌های حرارتی خورشیدی تامین می‌شود.
ایران به دلیل شرایط خاص جغرافیایی خاص، ظرفیتهای زیادی برای استفاده از انرژیهای برق آبی، بادی، خورشیدی، زمین گرمایی و زیست توده دارد و در صورت سرمایه گذاری‌های تازه می‌توان از این نعمت خدادادی به بهترین شکل بهره‌مند شد.
کشورمان در منطقه‌ای واقع شده که با داشتن حدود ٣٠٠ روز آفتابی از نظر دریافت انرژی خورشیدی در میان نقاط مختلف جهان در بالا‌ترین رده‌ها قرار دارد؛ لذا استفاده از انرژیهای خورشیدی و بادی به دلایل مختلفی مانند دسترسی آسان و سهولت تبدیل شدن به انرژی الکتریکی، سازگاری با محیط زیست و تجدید پذیری، از مطلوبیت زیادی برخوردار است.
محدودیت منابع فسیلی، رشد بالای مصرف سالانه انواع انرژی در ایران، خارج شدن کشورمان از جرگه صادرکنندگان نفت از اواخر قرن حاضر و بالطبع قطع درآمد‌های ناشی از صدرو نفت سبب می‌شود که در صورت عدم برنامه ریزی و پیشرفت‌های لازم، روند توسعه کشور به طور جدی تحت تاثیر قرار گیرد.
عدم کارایی فنی و اقتصادی و هدر رفتن حدود ۵۵ درصد از کل انرژی در فرآیندهای مصرف و مشکلات فزاینده زیست محیطی ناشی از آن، ضرورت مدیریت مصرف و بالا بردن بازده و بهره وری انرژی را بیش از پیش آشکار می‌کند. در این راستا می‌توان از پیشنهاد وزارت نیرو در خصوص قانون بند «و» تبصره ۱۹ برنامه دوم توسعه در مجلس به عنوان نخستین گام اساسی و در پی آن تصویب آیین نامه‌های اجرایی، تشکیل کمیته تصویب معیار‌ها، برگزاری سمینار‌ها و دوره‌های آموزشی کار‌شناسان و مؤسسات نام برد.
وضعیت توسعه فناوری در ایران
در دو دهه اخیر در راستای انتقال و ارتقای فناوری انرژیهای تجدیدپذیر (خورشیدی، بادی و غیره) اقداماتی چند انجام شده که به تبع آن افزایش اشتغال و صرفه جویی انرژی را به دنبال داشته است.
شرکت تولیدی فیبر نوری و برق خورشیدی از مجموعه شرکت‌های مخابراتی و مشتمل بر دو کارخانه تولیدی فیبر نوری و کارخانه تولید برق خورشیدی است. شروع نصب و راه اندازی آن از سال ۱۳۷۱ و به ترتیب با برق خورشیدی (واحدهای تولیدی سلول و ماژول) و سپس فیبر نوری بوده است.
گروه صنعتی «سدید» با برخورداری از دانش فنی و تجربیات تخصصی فراوان در سال ۱۳۷۹ قراردادی را در زمینه احداث خط تولید توربین بادی ۶۶۰ کیلوواتی با همکاری شرکت دانمارکی «وستاس» (که یکی از مهم‌ترین شرکت‌های طراح و سازنده توربین بادی در جهان است) منعقد کرده و مسؤولیت اجرایی این قرارداد را برعهده شرکت «صبا نیرو» نهاده است.
عملیات ایجاد کارخانه تولید پره‌های کامپوزیتی توربین باد و مونتاژ ناسل (Nacell) که دارای بیش از هفت هزار و ۵۰۰ مترمربع سالن‌های سرپوشیده است در سال ۱۳۸۱ به پایان رسید و ماشین آلات مربوطه در یک مقطع زمانی شش ماهه تحت نظارت کار‌شناسان دانمارکی با موفقیت نصب و راه اندازی شد.
نبود تخصیص اعتبارات کافی، مهم‌ترین محدودیت توسعه انرژیهای پاک در کشور
در ایران طی سال‌های اخیر ضرورت جای دادن انرژیهای پاک در سبد انرژی کشور، مورد توجه قرار گرفته است، اما نبود تخصیص اعتبارات کافی اجازه نداده تا نیروگاه‌های بزرگی احداث شود و این در حالی است که به اعتقاد صاحبنظران این حوزه، تمام نیاز برق ایران از طریق انرژی خورشیدی قابل تامین است.
چنین ظرفیتی در کشور در حالی بدون استفاده مانده که تولید برق در ایران اعم از احداث و نگهداری نیروگاه‌ها و تولید برق، سالانه ده‌ها میلیارد دلار سوخت و درآمد ارزی کشور را می‌بلعد.
جامانده از قافله انرژیهای نو
«مصطفی ربیعی» مدیرکل دفتر آگاه سازی سازمان انرژیهای نو ایران در گفت‌و‌گویی اظهار کرده بود: وجود منابع بزرگ نفت و گاز و ارزان نگه داشتن قیمت انرژی از طریق پرداخت یارانه در ایران، سبب شده تا کشورمان در مقایسه با کشورهای پیشرفته صنعتی از قافله انرژیهای نو، عقب بماند.
وی در پاسخ به این سوال که ایران در بخش انرژی خورشیدی در چه شرایطی قرار دارد، با یک توضیح کلی در مورد این انرژی می‌گوید: از خورشید به دو طریق، استحصال حرارت از نور خورشید و دیگری از انرژی نور آن استفاده می‌شود.
ربیعی افزود: در روش نخست، با متمرکز کردن نور بر نقطه‌ای، حرارت را بالا می‌برند و سپس با تبخیر آب، برق تولید می‌شود. این روش به چهار طریق انجام می‌شود که از سال ۱۳۸۰ در شیراز روی روش «سهموی خطی» کار کردیم و از سال ۱۳۸۵ به فناوری آن رسیدیم. ۲۵۰ کیلووات تولید ما است و در سایه تلاش‌های انجام شده، جزو پنج کشور دنیا هستیم که این فناوری تولید را در اختیار داریم.
این مقام مسؤول با بیان اینکه از نور خورشید هم با استفاده از صفحه‌های فتوولتائیک می‌توان برق تولید کرد، در مورد توانایی کشور برای تولید برق از انرژی خورشید، گفت: بنا به تحقیق یک شرکت آلمانی اگر در یک مسافت به اضلاع ۱۰۰ کیلومتر در ۱۰۰ کیلومتر نیروگاه خورشیدی در ایران احداث کنیم، امکان تولید ۶۰ هزار مگاوات برق معادل نزدیک به کل مصرف کشور وجود دارد و برای این کار هم به ۱۰ میلیارد دلار اعتبار نیاز است. با این حال عددی که تاکنون به آن رسیده‌ایم ۲۳ مگاوات برق از طریق سیستم‌های فتوولتائیک بوده است.
گفتنی است؛ در حالی برای تولید برق در کشور ۶۵ میلیارد مترمکعب سوخت به ارزش ۵۵ میلیارد دلار باید مصرف کرد که تامین برق از طریق انرژیهای پاک با یک پنجم این رقم امکانپذیر است.
موانع توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی
ربیعی در پاسخ به اینکه چرا ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی کشور از حد کیلووات ساعت یا نهایتا چند ده مگاوات فرا‌تر نمی‌رود، یادآور می‌شود: یکی از دلایلی که منجر به توجیه ناپذیر بودن توسعه این نیروگاه‌ها در ایران شده، مقرون به صرفه نبودن آن در مقایسه با نیروگاه‌های فسیلی است. در مورد تولید برق بادی هم پایین بودن قیمت سوخت فسیلی و تحریم‌ها موانع اصلی توسعه این نوع نیروگاه‌ها به شمار می‌رود و قرارداد وزارت نیرو هم برای بانک‌ها در این زمینه جذاب نیست. زیرا به عنوان مثال یک کارخانه سیمان برای بانک سوخت و سوزی ندارد، در حالی که در مورد نیروگاه‌های انرژی خورشیدی بعضا چنین توجیهی برای بانک‌ها به چشم نمی‌خورد زیرا وقتی سود بانکی ۲۰ درصد و تورم ۲۰ درصد است، سرمایه گذاری در انرژی خورشیدی که ظرف ۱۲ سال مستهلک می‌شود، توجیه پذیرنیست.
وی افزود: در حالی که در مناطقی مثل منجیل در طول چهار سال سرمایه گذاری انجام شده در نیروگاه بادی مستهلک می‌شود، این رقم در انرژی خورشیدی ۱۲ تا ۱۳ سال است که برای سرمایه گذاران توجیه اقتصادی ندارد و به همین دلیل است که از حالت نیروگاه‌های خورشیدی به صورت مجتمعی خارج شده‌ایم و فعلا بر برق رسانی به روستاهایی که امکان برق رسانی از طریق شبکه سراسری را نداشتند، متمرکز شده‌ایم. در این راستا۶۰۰ روستای زیر ۱۰ خانوار شناسایی شده‌اند و تاکنون هزار خانوار روستایی تحت پوشش این نوع سیستم برق رسانی قرار گرفته‌اند.
ربیعی در خصوص مزیت ایران در زمینه تولید انرژی خورشیدی، خاطرنشان کرد: در حالی از مزیت ۳۰۰ روز آفتابی در کشور برخورداریم که این رقم در لندن ۱۵۰ روز است. از سویی حداقل تابش خورشید در ایران چهار کیلووات ساعت بر مترمربع در روز است و این رقم بیشتر از میانگین دیگر کشور‌ها و به خصوص کشورهای اروپایی است.
وی با بیان اینکه تولید هرکیلووات انرژی خورشیدی هفت تا هشت میلیون تومان هزینه دارد، اما اگر این کار در مقیاس نیروگاهی انجام شود هزینه‌ها تا ۶۰ درصد قابل کاهش است، درباره مزیت کشورمان در تولید انرژی بادی، تصریح کرد: ظرفیت تولید ۴۰ هزار مگاوات برق از طریق باد در ایران وجود دارد که افزایش آن تا پنج برابر این مقدار هم امکان پذیر است.
مدیرکل دفتر آگاه سازی سازمان انرژیهای نو ایران وابسته به وزارت نیرو با اشاره به اینکه دشت‌های قزوین و تاکستان به تنهایی ظرفیت تولید دو تا سه هزار مگاوات برق از انرژی بادی را دارند، یادآور می‌شود: ظرفیت نیروگاه منجیل در سال گذشته به ۹۲ مگاوات رسید و در نهایت به ظرفیت نهایی ۱۰۰ مگاوات خواهد رسید.
وی سپس به نیروگاه بادی دوم ایران با ظرفیت ۳/۲۸ مگاوات در منطقه بینالود خراسان رضوی اشاره می‌کند و می‌گوید: ساخت نیروگاه‌های بادی متعددی در شهرهای مختلف ایران مانند خواف و تبریز آغاز شده است.
توسعه انرژی خورشیدی
درباره ظرفیتهای ایران در توسعه انرژی خورشیدی دو نکته قابل توجه است.
نخست اینکه اگر ژاپن، چین و آلمان می‌توانند روی انرژی خورشیدی حساب کنند، ایران باید بسیار بیشتر از این کشور‌ها به صنعت برق خورشیدی بپردازد. ساده‌ترین دلیل را می‌توان به دو علت تابش جهانی سالانه و تابش مستقیم سالانه خورشید در ایران دانست. نقشه‌های تابش خورشید در جهان نشان می‌دهند که در ایران، حدود دو هزار کیلووات بر مترمربع تابش سالانه وجود دارد که از میانگین جهانی بالا‌تر است.
دوم اینکه، ایران برای تولید برق از نور خورشید، برخلاف کشورهای بزرگ آسیایی، نیازی به هزینه‌های نجومی ندارد. اگر ژاپن برای توسعه زیرساخت‌های خورشیدی خود ۷۰۰ میلیارد دلار هزینه می‌کند، دلیلش این است که این کشور، حدود ۸۵۰ میلیارد کیلووات ساعت مصرف برق دارد. مصرف برق در ایران، حدود ۲۰۰ میلیارد کیلووات ساعت است. افزون بر این، تعداد روزهای آفتابی در ایران، بسیار بیشتر از ژاپن است. ایران کشوری است که به گفته متخصصان این فن با وجود ۳۰۰ روز آفتابی در بیش از دو سوم آن و متوسط تابش ۵/۵ – ۵/۴ کیلووات ساعت بر مترمربع در روز، یکی از کشورهای با ظرفیت بالا در زمینه انرژی خورشیدی معرفی شده است.
برخی از کار‌شناسان انرژی خورشیدی، گام را فرا‌تر نهاده‌اند و در حالتی آرمانی ادعا می‌کنند که ایران در صورت تجهیز مساحت بیابانی خود به سامانه‌های دریافت انرژی تابشی، می‌تواند انرژی مورد نیاز بخشی از منطقه را نیز تأمین کند و در زمینه صدور انرژی برق فعال شود. این در حالی است که متاسفانه علاوه بر توقف اجرای نیروگاه‌های خورشیدی، طرح‌هایی مانند دعوت شهروندان در کلانشهر‌ها برای خرید اقساطی تجهیزات خورشیدی نیز بیش از آنکه یک طرح اجرایی و قابل برنامه ریزی باشد، برنامه‌ای است که سرنوشت آن به تصمیم شخصی شهروندان گره خورده است.
آمار وزارت نیرو نشان می‌دهد که فعلا بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی ایران با ظرفیت ۹۷ کیلووات در منطقه «سرکویر» سمنان و دومین نیروگاه بزرگ خورشیدی با ۳۰ کیلووات ظرفیت در شهرستان طالقان نصب شده است.
این در حالی است که با نگاهی به آمار کشورهای ژاپن، چین و هند، در می‌یابیم که این کشور‌ها سالهاست که تعریفشان از نیروگاه خورشیدی، مجموعه‌ای است که دست کم ده‌ها مگاوات برق تولید کنند و نیروگاه‌های چند کیلوواتی در این کشور‌ها، تنها در مراکز تولید خصوصیِ برق یا در پارک‌های فناوری دیده می‌شود.
سرمایه گذاری در صنعت برق خورشیدی، سرمایه گذاری برای استقلال انرژی است و کشورهایی که بتوانند زیرساخت‌های انرژی خورشیدی و شبکه برق خود را سریع‌تر گسترش دهند، در رقابت برای تولید برق و توسعه اقتصادی، یک گام جلو‌تر از رقیبانشان خواهند بود.
سرانه ناچیز انرژیهای نو در ایران
رییس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران نیز در گفت‌و‌گویی اظهار داشت: سهم انرژیهای نو در سبد مصرف انرژی کشور کمتر از یک صدم درصد است، در حالی که میانگین مصرف این نوع انرژی در جهان به بیش از ۱۰ درصد رسیده است.
به گفته علی محمد شاعری، تصویب لایحه توسعه انرژیهای نو و تجدیدپذیر در شورای شهر تهران گامی مؤثر در افزایش مصرف این نوع انرژی‌ها و حفاظت از محیط زیست شهری است.
وی با تاکید بر اینکه لایحه الزام شهرداری تهران به توسعه انرژیهای نو و تجدید پذیر، لایحه جامع و کاملی است، افزود: این لایحه به منظور کاهش آلودگی هوا و جلوگیری از تغییرات اقلیمی به شورای شهر تهران ارائه و به اتفاق آرا به تصویب رسید.
رییس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران با تاکید بر اینکه مصرف انرژیهای فسیلی علت اصلی آْلودگی هوا و تغییر اقلیم است، اضافه کرد: استفاده از انرژیهای نو و تجدید پذیر موجب کاهش آلودگی هوا و انتشار گازهای گلخانه‌ای و همچنین کاهش وابستگی به نفت، حفظ محیط زیست و در نهایت منجر به توسعه پایدار می‌شود و از سویی رویکرد اصلی توسعه پایدار در دنیا تکیه بر انرژیهای نو و تجدیدپذیر است.
وی ادامه داد: در چنین شرایطی، سهم انرژیهای نو در سبد مصرف انرژی در کشورهای دنیا به ۱۰تا ۱۵ درصد و در کشورهای اروپایی به ۲۰ درصد رسیده و طبق افق ۲۰۵۰ میلادی، این برآورد به بیش از ۵۰ درصد خواهد رسید.
شاعری خاطرنشان کرد: متاسفانه فراوانی و ارزانی انرژیهای فسیلی در ایران موجب شده تا کمتر به فکر استفاده از انرژیهای نو و تجدیدپذیر باشیم، حال آنکه رویکرد دنیا به سمت بهره گیری از انرژیهای نو است.
وی با اشاره به اینکه در مفاد این لایحه بر ایجاد زیرساخت‌های تولید و استفاده از تجهیزات انرژیهای پاک تاکید شده، تصریح کرد: علاوه بر این، در این لایحه بر کاهش حداقل پنج درصد میزان مصرف انرژی در پارک‌ها و بوستان‌های عمومی شهر و تامین حداقل ۲۰ درصد انرژی مصرفی از منابع انرژیهای نو تا پایان برنامه پنج ساله دوم، تاکید شده است.
تأمین انرژی ساختمان‌های دولتی
رییس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران می‌افزاید: طبق مصوبه، صدور مجوز ساخت و پایان کار برای تمام ابنیه و ساختمان‌های دولتی و شهرداری منوط به تامین حداقل ۱۰ درصد انرژی مورد نیاز از طریق انرژیهای تجدیدپذیر خواهد بود و همچنین ۲۰ درصد از انرژی فضاهای عمومی و طرح‌های شهری باید از طریق انرژیهای نو تامین شود.
وی با اشاره به ممنوعیت استفاده از شومینه در بناهای ساختمانی و استفاده از منابع آب و فاضلاب و پسماند برای تامین انرژیهای تجدیدپذیر، تاکید کرد: طبق لایحه مصوب شهرداری، مقرر شده حداقل ۷۰ درصد روشنایی و ۱۰۰ درصد آب گرم مصرفی پارک‌ها و بوستان‌های عمومی تازه تاسیس از طریق انرژیهای نو تامین شود.
شاعری ادامه داد: پیش از مواجه با بحران انرژی در کشور، باید با استفاده بهینه از انرژیهای نو و تجدیدشونده در مسیر توسعه پایدار گام برداشته شود.
رشد تولید انرژیهای تجدیدپذیر
روند پرشتاب رشد فناوری و تولید برق از انرژیهای تجدید پذیر حتی برای کار‌شناسان این حوزه هم غیرقابل تصور بود چنانچه کاهش قیمت مدول‌های فتوولتائیک بهای برق تولید شده در واحدهای خصوصی تولید انرژی خورشیدی در آلمان را برای صاحبان منازل و واحد‌ها ارزان‌تر از برق معمولی کرده است.
گفتنی است، انرژی خورشیدی از دو منظر مورد توجه کشور‌ها قرار گرفته است. نخست آنکه خورشید، منبع رایگان انرژی است و اگر زیرساخت‌های این فناوری فراهم باشد، استفاده از برق خورشیدی بسیار باصرفه خواهد بود و نوسان بازار یا عوامل سیاسی و بین المللی در تامین آن دخالتی نخواهد داشت. دوم آنکه برق تولید شده از نور خورشید، یکی از پاک‌ترین انواع انرژی‌ها شمرده می‌شود و برق نیروگاه‌های گازی از این نظر، به هیچ وجه، قابل مقایسه با نیروگاه‌های خورشیدی نیست. در جهان برخی از کشور‌ها به اهمیت انرژی یادشده پی برده‌اند و درصدد توسعه سریع تولید برق خورشیدی و بادی هستند.
این گسترش به وضوح در چین مشهود است. در این کشور دائما نیروگاه‌های بزرگ با استفاده از صفحات فتوولتائیک ساخته می‌شود و آلمان نیز با انرژی خورشیدی حدود ۲۸ گیگاواتی خود پیشتاز استحصال برق از انرژی خورشیدی در سطح جهان است.
آسیا، پیشتاز انرژی خورشیدی
در حالی که ظرفیت تابش خورشید در ایران، از اکثر کشورهای آسیایی بیشتر است، چین، ژاپن و هند برای تامین نیاز انرژی در بخش‌های مختلف کشورشان با انرژی خورشیدی، طرح‌هایی به ارزش میلیارد‌ها دلار در دست اجرا دارند.
در چنین شرایطی، هند طرح پیشین خود برای ۱۹ میلیارد دلار سرمایه گذاری و افزایش ظرفیت تولید انرژی خورشیدی به میزان ۲۰ گیگاوات تا سال ۲۰۲۰ را اصلاح کرد تا در طرح جدید، ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری برای دستیابی به ظرفیت تولید ۱۰۰ گیگاوات برق تا سال ۲۰۲۲میلادی پیش بینی شود. اما رقابت برای توسعه انرژی خورشیدی در آسیا، فقط به هند و چین محدود نمی‌شود. دولت ژاپن نیز برنامه‌ای ۷۰۰ میلیارد دلاری در دست دارد و امیدوار است تا سال ۲۰۳۵ میلادی، تا ۳۵ درصد از کل منابع انرژی این کشور از خورشید تامین شود.
نیروگاه‌های زباله سوز فرصتی برای گسترش انرژیهای تجدیدپذیر
ساخت نیروگاه‌های زباله سوز و استفاده از زباله‌های شهری برای تولید انرژی سال هاست که به عنوان یک روش موثر مدیریت زباله‌ها و تولید انرژی پاک در دنیا مطرح است، اما این صنعت در ایران یک روش نوظهور است.
سیدمحمد صادق‌زاده مدیرعامل سازمان انرژیهای نو ایران (سانا) در این زمینه اظهار داشت: منابع انرژیهای تجدیدپذیر دارای تنوع بسیار زیادی هستند، انرژی خورشیدی، زمین گرمایی، انرژی بادی و انرژی برقابی، انرژی هیدروژنی و انرژی زیست توده (یا بیوانرژی) هر کدام از این منابع دارای پتانسیل بسیار خوبی در سطح کشور هستند، اما در این میان زباله‌های شهری دارای ویژگی‌های خاصی می‌باشند.
وی گفت: این منابع دارای پتانسیل زیادی برای تولید برق هستند، ضمن اینکه این منابع دارای ویژگی فسادپذیری خودبخود هستند که در آن صورت انتشار انواع گازهای گلخانه‌ای را به همراه ایجاد بستر مناسب برای گسترش انواع بیماری‌های خطرناک ناشی از تجمع زباله‌های مختلف سبب خواهند شد.
صادق‌زاده افزود: بنابراین در صورت بکارگیری این منابع در جهت استحصال انرژی می‌توان تهدید ناشی از مخاطرات رها کردن زباله در طبیعت را به فرصتی برای گسترش انرژیهای تجدیدپذیر و توسعه کشور تبدیل کرد.
وی تصریح کرد: بدون شک با توجه به توسعه روزافزون روند شهرنشینی و افزایش اجتناب ناپذیر حجم زباله در کشور، بنا بر فرهنگ مصرفی جامعه و ترکیب زباله‌های شهری در ایران، می‌توان با بکارگیری فناوری‌های متناسب و مناسب با ترکیب زباله‌های شهری، به تولید انرژی الکتریکی از این منابع اقدام کرد.
مدیرعامل سازمان انرژیهای نو ایران ادامه داد: برمبنای نتایج علمی و عملی یکی از پروژه‌های اجراشده در سازمان انرژیهای نو ایران مبنی بر پتانسیل سنجی زباله‌های شهری در شهرهای با جمعیت بیش از ۲۵۰ هزار نفر در کشور بر مبنای سرانه سال ۱۳۸۵، پتانسیل تولید برق از زباله‌های ۳۰ شهر در ایران، برابر با ۳۱۱مگاوات تنها مبتنی بر فناوری زباله سوزی و ۱۵۹ مگاوات مبتنی بر فناوری هضم بیهوازی و ۲۱۷ مگاوات بر اساس تولید برق بروش گازی سازی قابل استحصال است.
وی اضافه کرد: در صورت تولید انرژی از مراکز فعلی امحای زباله شهری، ۱۱۲ مگاوات برق قابل تولید است که البته با توجه به افزایش جمعیت این مطالعات می‌بایست امکان سنجی و تدقیق شود و ارقام مرتب در حال رشد است.
صادق‌زاده با اشاره به مهم‌ترین روشهای تولید برق از زباله، گفت: عموماً دو روش کلی برای تبدیل زباله به انرژی (برق و حرارت) وجود دارد که هر کدام به چند تکنولوژی تقسیم می‌شود که شامل روشهای ترموشیمیایی (شامل تولید برق از دفنگاه (لندفیل)، احتراق زباله (زباله سوزی)، گازیفیکاسیون و روش پلاسما) و روشهای بیوشیمیایی که با تولید بیوگاز دنبال می‌شود و شامل فنآوری هضم بیهوازی، لاگون‌ها و برکه‌های بیهوازی است.
وی گفت: در روش تولید برق از دفنگاه (لندفیل)، زباله‌ها در یک محیط بدون اکسیژن به طور بهداشتی و کاملاً مهندسی دفن می‌شود و بعد از مدتی شروع به تجزیه می‌کنند، در اثر تجزیه گاز متان تولید می‌شود که این گاز قابل احتراق است و از این گاز برای تولید برق استفاده می‌شود.
مدیرعامل سازمان انرژیهای نو ایران خاطرنشان کرد: نکته مهم این است که تولید این گاز در این روش دو ماه بعد از دفن زباله‌ها شروع می‌شود تا سال‌ها ادامه دارد.
وی گفت: در روش زباله سوزی یا احتراق زباله، مواد آلی قابل احتراق موجود در زباله‌ها در اثر سوختن انرژی حرارتی تولید می‌کند و این انرژی حرارتی می‌تواند برای تولید بخار آب استفاده و بخار آب برای حرکت توربین‌ها و تولید برق بهره گیری شود.
این مقام مسؤول افزود: نکته مهم این است که این نیروگاه‌ها باید استانداردهای زیست محیطی را رعایت کرده و از خروج گازهای سمی جلوگیری کنند.
وی همچنین در تشریح شیوه گازیسازی (گازیفیکاسیون) خاطرنشان کرد: در این فرآیند، زباله در دمایی بالا‌تر از دمای احتراق در زباله سوزی بسته به محصول تولیدی در حضور هوا و یا اکسیژن خالص تبدیل به گاز شده و از گاز مولد و سنتز برای تولید برق و حرارت استفاده می‌شود.
صادق‌زاده توضیح داد: در روش پلاسما نیز زباله تحت تأثیر دمای بسیار زیاد (بالا‌تر از سه هزار درجه سانتیگراد) تبدیل به پلاسما (شکل چهارم ماده) شده و از آن برای تولید برق استفاده می‌شود؛ در این روش هیچ احتراقی صورت نمی‌گیرد و هیچ ماده سمی تولید نمی‌شود چرا که در این دما تمام سموم زباله از بین می‌روند که این روش دوستدار محیط زیست است.
وی گفت: در روشهای بیوشیمیایی که با تولید بیوگاز همراه هستند زباله‌ها در راکتورهای بیهوازی تحت واکنش هضم بیهوازی قرار می‌گیرند و نتیجه آن تولید بیوگازی است که عمدتاً شامل متان و CO۲ است از گاز متان حاصل برای برای تولید برق استفاده می‌شود.
مدیرعامل سازمان انرژیهای نو ایران اظهار داشت: با توجه به اینکه کشورهای نفتی به نحو روزافزونی به بازارهای نفت وابسته شده‌اند؛ لذا نتیجه این امر آسیب پذیری به اقتصاد کشور خواهد بود در حالی که تنوع در سبد انرژی کشور با سیاست گذاری و هدف گذاری در خصوص تولید انرژیهای تجدیدپذیر به طور عام و توجه به منابع زیست توده در کشور به ویژه منابع رو به افزایش زباله بعنوان یک منبع غیرقابل اجتناب و انکار تولید انرژی می‌تواند به کشور کمک کند که تا وابستگی کشور به منابع انرژی حاصل از سوخت‌های فسیلی کاهش یافته و بستر توسعه یک اقتصاد مقاومتی در کشور فراهم شود.
صادق‌زاده خاطرنشان کرد: تأمین اعتبارات و تخصیص بودجه ویژه تولید انرژیهای پاک در بعضی از کشور‌ها لحاظ شده و لذا این اعتبار غالباً مبلغ ثابتی به ازای کیلوات ساعت بوده و یا درصدی از دیگر تعرفه‌های خرید برق شرکت‌های برق منطقه‌ای است. در کشورهایی نظیر آلمان و ژاپن، اعتبارات مالیاتی تولید با هدف توسعه تولید برق از زباله تعریف شده است.
وی ادامه داد: در ایران نیز برای حمایت از تولید برق از زیست توده، آیین نامه‌ای مبنی بر خرید تضمینی برق حاصل از نیروگاه‌های زیست توده در قالب سه فناوری زباله سوزی و هضم بیهوازی ابلاغ شده که بر اساس آن تولید برق از نیروگاه زباله سوزی طی یک قرارداد ۲۰ ساله با وزارت نیرو به مبلغ پنج هزار و ۸۷۰ ریال و براساس فناوری نیروگاه لندفیل به مبلغ دو هزار و ۹۰۰ ریال و نیروگاه برپایه هضم بیهوازی به مبلغ سه هزار و ۱۵۰ریال برپایه هر کیلوات ساعت، خریداری می‌شود.
تا سال ۱۴۰۰؛ پنج هزار مگاوات انرژی تجدید پذیر در کشور تولید می‌شود
آرش کردی مدیرعامل توانیر در نخستین همایش تولید برق و انرژی پاک از زباله‌های شهری نیز معتقد است: نیاز کنونی کشور توجه بیشتر به موضوع انرژیهای نو و تجدیدپذیر است و باید با ایجاد قوانین لازم، این تفکر استراتژیک را هر چه بیشتر ساختاری کنیم.
وی گفت: در این راستا وزارت نیرو باید کار و تفکر خود را آغاز کند و بدانیم اگر قواعد و قوانین جهانی نیز در این زمینه تصویب شود، انرژیهای تجدیدپذیر جزو لاینفک انرژیهای کشور خواهد شد.
مدیرعامل توانیر ظرفیت کنونی نصب شده کشور در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر را فقط یک درصد سبد انرژی برشمرد و پیش بینی کرد در افق زمانی سال ۱۴۰۰ ظرفیت تولید انرژی نیروگاه‌های تجدیدپذیر به پنج هزار مگاوات برسد.
وی نرخ‌های کنونی خرید برق در کشور را ۱۰ درصد میزان پولی که مردم برای خرید برق پرداخت می‌کنند، توصیف و تصریح کرد: براین اساس وزارت نیرو پیشقدم شده تا نرخ‌های تولید برق از نیروگاه‌های زباله سوز را به نرخ‌های جهانی نزدیک کند که در آن صورت هر نوع سرمایه گذاری در این بخش توجیه پذیر می‌شود.
کردی شهرهایی که ظرفیت تولید روزانه ۲۰۰ تن زباله دارند را دارای قابلیت احداث نیروگاه زباله سوز توصیف و پیشنهاد کرد: شورای عالی استان‌ها و شوراهای شهر‌ها این مهم را به عنوان یک طرح برای شهرداری‌ها تعریف کنند.
وی گفت: هم اینک شش درصد برق دنیا از منابع تجدیدپذیر زیست- توده تامین می‌شود و راه اندازی و احداث این نیروگاه‌ها علاوه بر حل مساله تولید انرژی، مدیریت زباله‌ها و پسماند‌ها را نیز به دنبال دارد.
این مقام مسؤول افزود: شرکت توانیز با حمایت ویژه و خاص از این نیروگاه‌ها، برای تامین همه منابع لازم در این زمینه برای سازمان انرژیهای نو ایران (سانا) تعهد خواهد داد.
وی خاطرنشان کرد: حلقه مفقوده احداث این نیروگاه‌ها، خرید تضمینی برق تولید آنهاست که با بخشنامه جدید اعلام شده از سوی وزارت نیرو، برگشت سرمایه آن‌ها تضمین خواهد شد.
مدیرعامل توانیر ادامه داد: سال گذشته بیش از ۷۰ درصد سوخت نیروگاه‌های کشور از گاز طبیعی که کمترین آلایندگی را به همراه دارد، تامین شد و مصرف آن نسبت به سال ۹۲ بیش از ۳۴ درصد رشد داشته و انتظار می‌رود در سال جاری سهم آن به ۸۰ درصد برسد.
وی گفت: اگر وزارت نیرو با برنامه ریزی مناسب موفق به تدبیر و مدیریت ۹۹ درصد مسائل انرژی کشور شده، می‌تواند سهم یک درصد باقی مانده مربوط به انرژیهای تجدیدپذیر را نیز به خوبی مدیریت کند.
گزارش ایرنا حاکی است؛ مشکل اصلی فراروی توسعه بکارگیری انرژیهای تجدیدپذیر، سرمایه گذاری اولیه بالای مورد نیاز است که دولت باید با تقویت همکاری‌های بین المللی (به ویژه کمک‌های مجامع بین المللی مرتبط به کشورهای در حال توسعه که پیش بینی شده مصرف انرژی آن‌ها به طور غیرمنتظره افزایش می‌یابد)، حمایت از سرمایه گذاری بخش خصوصی و غیردولتی، زمینه مشارکت گسترده انرژیهای نو در عرضه انرژی را مهیا سازد، چرا که این امر کاهش هزینه در بلندمدت صرفه جویی سرمایه ملی، افزایش تولید ناخالص داخلی، افزایش درآمد ملی، ایجاد فرصت‌های شغلی و صیانت از محیط زیست را به همراه خواهد داشت.
برنامه ریزی کوتاه مدت براساس الگوی تصمیم گیری اقتصادی کنونی بزرگ‌ترین مانع در مقابل رشد انرژیهای تجدیدپذیر است. این انرژی‌ها ظاهرا به سرمایه گذاری اولیه بیشتری نسبت به هزینه‌های جاری نیاز دارند، در حالی که به علت عدم نیاز به سوخت در طول کار در واقع به انرژیهای جاری نیاز ندارند.
در این راستا به نظر می‌رسد بازنگری و به روز کردن روش تصمیم گیری‌های اقتصادی، حذف تدریجی یارانه انرژی فسیلی و سوق دادن درآمد حاصل از آن به تامین بودجه سرمایه گذاری در انرژیهای تجدیدپذیر، تشویق بخش خصوصی به شرکت در سرمایه گذاری در انرژیهای تجدیدپذیر، تاسیس سازمانی به منظور تقویت و ایجاد تمرکز بین المللی و رهبری جهت افزایش استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر و افزایش بودجه بخش آموزش و تحقیقات انرژیهای تجدیدپذیر، می‌تواند از جمله راهکارهای افزایش سهم و نقش این دسته از انرژی‌ها در سبد انرژی کشور باشد.
|
رسیدن به توسعه پایدار با ارتقای سهم انرژیهای نو و تجدیدپذیر
