مهدی حریری‌مهر، کارشناس دانه‌های روغنی عنوان کرد:
وضعیت تولید دانه‌های روغنی در کشور از نظر وزیر جهاد کشاورزی غیرقابل قبول است و خودکفایی کمتر از ۱۰ درصد دارد، اما استفاده از مشوق‌های خاص و طرح‌های جدید برای کشاورزان قرار است انقلابی به پا کند که ظرف یک سال تولید دوبرابر شود. مروری بر وضعیت ۱۵ ساله دانه‌های روغنی، مناطق مستعد کشت، اختصاص یارانه و راهکارهای جدید پرسش‌هایی است که در گفت‌وگو با مهدی حریری‌مهر، کارشناس دانه‌های روغنی توسط خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) انجام شده است:
وضعیت تولید دانه‌های روغنی در کشور از نظر وزیر جهاد کشاورزی غیرقابل قبول است و خودکفایی کمتر از ۱۰ درصد دارد، اما استفاده از مشوق‌های خاص و طرح‌های جدید برای کشاورزان قرار است انقلابی به پا کند که ظرف یک سال تولید دوبرابر شود. مروری بر وضعیت ۱۵ ساله دانه‌های روغنی، مناطق مستعد کشت، اختصاص یارانه و راهکارهای جدید پرسش‌هایی است که در گفت‌وگو با مهدی حریری‌مهر، کارشناس دانه‌های روغنی توسط خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) انجام شده است:
وضعیت تولید دانه‌های روغنی در کشور از نظر وزیر جهاد کشاورزی غیرقابل قبول است و خودکفایی کمتر از ۱۰ درصد دارد، اما استفاده از مشوق‌های خاص و طرح‌های جدید برای کشاورزان قرار است انقلابی به پا کند که ظرف یک سال تولید دوبرابر شود. مروری بر وضعیت ۱۵ ساله دانه‌های روغنی، مناطق مستعد کشت، اختصاص یارانه و راهکارهای جدید پرسش‌هایی است که در گفت‌وگو با مهدی حریری‌مهر، کارشناس دانه‌های روغنی توسط خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) انجام شده است:تولید دانه‌های روغنی از گذشته‌های دور چه وضعیتی داشته است؟به‌دنبال احساس نگرانی یکی از مسئولان وقت وزارت جهاد کشاورزی در سالهای نخست دهه ۸۰ که از وابستگی شدید در حوزه روغن‌های خوراکی و کنجاله‌ها حکایت داشت و از آن به سرشکستگی ملی تعبیر کرد، طرح ۱۰ سالهای با هدف توسعه کشت و دانه‌های روغنی و رسیدن به خودکفایی نسبی در سال ۱۳۹۳ تدوین و اجرای آن از سال ۱۳۸۳ آغاز شد.این طرح قرار بود ضریب خوداتکایی در تأمین نیاز کشور به انواع روغن‌های خوراکی و کنجاله های دانه‌های روغنی را از ۱۰ به ۷۰ برساند؛ پس از چند سال مقرر شد که طرح فوق با برنامه‌ریزی جدید به شکل متراکم و در قالب طرحی پنج‌ساله اجرایی شود.پس از گذشت حدود ۱۰ سال از آغاز طرح نخست یعنی در سال ۱۳۹۲ مجدداً زمزمه طرحی ۱۰ ساله برای توسعه تولید و افزایش ضریب خوداتکایی در تولید دانه‌های روغنی شنیده شد و امروز نیز پس از گذشت ۱۳ سال از تدوین طرح نخست، دوباره برنامه‌ریزی برای آنکه در افقی ۱۰ ساله به ضریب خوداتکایی ۷۰ درصدی برسیم عنوان شده است.بهترین سالهای تولید دانه‌های روغنی چه زمانی بود؟نگاهی به آمارهای تولید دانه‌های روغنی طی ۱۵ سال گذشته نشان می‌دهد که در سالهای ۸۶ – ۱۳۸۳ که بهترین سالهای تولید بود، بیش از ۸۰۰ هزار تن دانه روغنی کلزا، سویا، آفتابگردان، پنبه‌دانه و گلرنگ تولید و ضریب خوداتکایی به حدود ۱۵ تا ۱۷ درصد رسید، اما بعد از سالهای ۱۳۸۶ به تدریج روند تولید رو به کاهش رفت تا جایی که تولید دانه‌های آفتابگردان و پنبه‌دانه به حدی کم شد که صنعت روغن‌کشی حتی تجهیزات و ماشین‌آلات روغن‌کشی برای این دو دانه را ندارد.در گذشته تولید کلزا به حدود ۷۰ هزار تن رسید، اما تولید سویا به کمتر از ۸۰ هزار تن رسید تولید آفتابگردان و پنبه‌دانه به حدی کم شد که می‌توان گفت به دست فراموشی سپرده شد.وزیر جهاد کشاورزی اعلام کرده که امسال تولید دانه‌های روغنی به دو برابر می‌رسد، چه نکاتی برای افزایش موفق این میزان تولید باید مدنظر قرار گیرد؟دو برابر شدن تولید دانه‌های روغنی در سال جاری اگرچه مطلوب است، اما تولید محدود آن در سال گذشته، افزایش قابل توجهی را نمی‌توان در ضریب خوداتکایی متصور شد، زیرا این ضریب در سالهای اخیر کمتر از ۱۰ و در برخی موارد کمتر از پنج و حتی حدود سه درصد بوده است. به‌عنوان مثال نیاز کشور به کنجاله سویا سالانه بیش از دو میلیون تن است که تولید کنجاله حاصل از دانه‌های داخلی در برخی سال‌ها حدود ۶۰ هزار تن بوده و این یعنی سه درصد نیاز کشور.چه راهکارهایی باید مدنظر قرار گیرد تا طرح‌های جدید موفق‌تر از گذشته باشد؟به‌نظر می‌رسد، راهکارهایی که مسئولان وزارت جهاد کشاورزی در دولت‌های مختلف برای تحقق افزایش تولید و کاهش وابستگی کشور، ارائه می‌کنند طی ۱۵سال اخیر مشابه بوده است، پیشنهاد می‌شود که زمانی برای بررسی، بازبینی و آسیب‌شناسی اتفاقات گذشته اختصاص یابد و با نگاهی آسیب‌شناسانه به طرح‌های قبلی، طرح‌های جدید را مبتنی بر واقعیت تدوین کنند و با پرهیز از آزمون و خطا، روش‌هایی را اراه کنند که قابلیت اجرا داشته باشد.آیا تمامی نقاط کشور برای توسعه کشت دانه‌های روغنی مناسب است؟واقعیت آن است که کشت دانه‌های روغنی در بیشتر مناطق کشور برای کشاورزان از مزیت و توجیه فنی و اقصتادی برخوردار نیست. در برخی اقلیم‌ها، شرایط برای کشت محصولاتی چون سویا فراهم نیست و مهم‌ترین دلیل آن کمبود آب است.با فرض کافی بودن آب زراعت محصولات رقیب در برخی مناطق عرصه را به‌شدت بر دانه‌های روغنی تنگ کرده است، به‌عنوان مثال در سالهای اخیر کشاورزان گلستانی تمایل زیادی به کشت شالی به جای سویا دارند و علت آن است که درآمد از هر هکتار کشت شالی، حداقل سه برابر درآمد حاصل از هر هکتار کشت سویا است.شاید به‌نظر برسد بهترین راه‌حل برای رفع این مشکل افزایش قیمت خرید تضمینی، اعطای وام و کمک‌های بلاعوض و به‌طور خلاصه پرداخت یارانه بیشتر به کشاورزان است، اما تجربه سالهای گذشته نشان می‌دهد که افزایش قیمت خرید دانه‌های روغنی تا حد دو برابر قیمت‌های جهانی نیز باعث جهش قابل توجه آمار تولید و ترغیب کشاورزان به کشت بیشتر این دانه‌ها نشده است. از سوی دیگر، تأمین مالی برای پرداخت این یارانه‌ها چالش جدیدی است که دولت برای حل آن تصمیم به دریافت مبالغی از واردکنندگان روغن و دانه‌های روغنی یا الزام واردکنندگان به خرید دانه‌های داخلی با نرخ تضمینی گرفتند. به عبارتی تأمین منابع مالی برای حمایت از کشاورز بر دوش واردکنندگان قرار گرفته است، پس با افزایش تدریجی روند تولید داخلی دانه‌های روغنی در کشور، نیاز به واردات کمتر خواهد شد و هرساله به منابع مالی بیشتری برای پرداخت به کشاورزان داخلی نیاز داریم، اما به‌نظر می‌رسد که در آینده‌ای نزدیک به نقطه برابر شدن دریافتی از واردکندگان با پرداختی به کشاورزان خواهیم رسید و این روش ما را در یک نقطه متوقف خواهد کرد که این نقیص، عملاً آسیب‌پذیری طرح را افزایش می‌دهد.اگر به خودکفایی برسیم، تکلیف منابع اعتباری چه می‌شود؟اگر پس از چند سال به خودکفایی برسیم و دیگر نیازی به واردات نباشد، منابع مالی پرداخت یارانه به کشاورزان به عددی نجومی و غیرقابل تصور می‌رسد و باید دید در این زمان این پرداخت از چه محلی باید انجام شود./