مدیریت زباله شهری،پسماند شهری
پسماندهای جامد شهری به کلیه پسماندهای آلی و غیر آلی اطلاق می‌شود که به‌صورت معمول از فعالیت‌های روزمره انسان‌ها در شهرها ، روستاها و خارج از آن‌ها تولید می‌شود. به‌عبارت‌دیگر مواد زائد جامد شهری آن دسته از موادی هستند که بعد از مدت‌زمان مصرف تبدیل به مواد غیر قابل‌استفاده می‌شوند ازجمله این مواد می‌توان به روزنامه، انواع قوطی‌ها، بطری‌ها، شیشه‌های شکسته، ظروف پلاستیکی، کیسه‌های پلی‌اتیلن، مواد خوراکی و… اشاره کرد که بعد از مصرف به نام‌های آشغال، زباله، پسماند و … شناخته می‌شوند. با پیشرفت تمدن و افزایش تولید زباله خصوصاً پس از انقلاب صنعتی و رویکرد مصرف گرایانه بشر، جوامع بشری به این نتیجه رسیدند که همان‌گونه که آلودگی هوا برای زندگی انسان مخاطره‌آمیزاست، آلودگی خاک توسط زباله نیز پیامدهای غیرقابل‌جبرانی نیز در پی دارد.
چالش پسماند شهری
انسان در کره خاکی روزانه بیش از ۳/۵میلیون تن زباله تولید می‌کند . ازدیاد جمعیت و توسعه صنعت، موجب افزایش مواد زائد جامد و همچنین تغییرات فیزیکی-شیمایی آن‌ها شده است ، به‌طوری‌که برنامه‌های جمع‌آوری و دفع زباله موجود ، در بسیاری از کشورهای دنیا ،تبدیل به یک چالش شده است. زباله‌ها نه‌فقط باعث تولید بیماری، تعفن و زشتی مناظر می‌گردند ، بلکه می‌توانند به‌وسیله آلوده کردن خاک، آب‌وهوا خسارات فراوانی را به بارآورند به همان اندازه که ترکیب زباله مختلف است ، خطرات ناشی از مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها نیز می‌تواند متفاوت باشد. جمع‌آوری، حمل‌ونقل و دفع این مواد بایستی به طریقی باشد که خطرات ناشی از آن‌ها در سلامتی انسان به حداقل ممکن کاهش یابد.
توجه به نوع و میزان زباله شهری
جمع‌آوری، دفع، بازیافت و اصول مدیریت مواد زائد جامد در هر کشور با توجه به نوع و کیفیت زباله‌های متفاوت خواهد بود لذا به‌کارگیری هرگونه تکنولوژی بدون شناخت مواد و سازگاری عوامل محلی کار ارزنده‌ای نیست .برای مثال در کشوری که زباله شهری با ترکیب ۷۰ درصد مواد آلی قابل تبدیل به کمپوست و ۳۰ درصد زباله خشک وجود دارد ، روش کار با کشوری که آنالیز زباله با ۳۰ درصد زباله آلی و ۷۰ درصد زباله خشک دارد کاملا متفاوت خواهد بود . آنالیز پسماند شهری از یک سو و شرایط محیطی از جمله آب و هوا و نیز شرایط فرهنگی ، اقتصادی جامعه از سوی دیگر نقش مهمی در انتخاب تکنولوژی و روش مدیریتی پسماند شهری خواهد داشت .لذا پیشنهاد می شود قبل از هر گونه تصمیم در مورد انتخاب تجهیزات و روش مدیریت با کارشناسان شرکت آریا پرتو در تماس باشد.امیدواریم که بتوانیم تجریبات خود را با شما به اشتراک بگذاریم.
تفکیک در مبدا
خط تفکیک زباله
تولید کود کمپوست
خط سرند کود
بیوگاز
ریجکت سوز
انتخاب استراتژی مناسب در مدیریت پسماند
شاید در نگاه اول شرکت آریا پرتو را تنها شرکت تولید کننده تجهیزات در حوزه مدیریت پسماند به نظر آید که وظیفه آن تولید و فروش ماشین الات و تجهیزات در حوزه مدیریت پسماند باشد ولی در واقع چنین نیست . ما در آریا پرتو تنها ارایه دهنده ماشین الات و تجهیزات پسماند نیستیم بلکه جستجو گر بهترین راه حل در هر منطقه جهت تبدیل چالش پسماند به فرصت های ممکن خواهیم بود. لذا قبل از هر چیز به انتخاب استراتژی جامع و مناسب جهت مدیریت پسماند با هدف دسترسی به اهداف خود ، توجه ویژه داشته باشید.
آریا پرتو می تواند در این مرحله نیز به شما کمک کند.
با توجه به اهمیت مدیریت پسماند در جوامع شهری معمولاً دولت‌های مختلف یا بررسی شرایط مؤثر در این حوزه اقدام به تعریف برنامه‌های کوتاه‌مدت ، میان‌مدت و بلندمدت کرده و به‌اصطلاح نقشه راه در این خصوص ارائه می‌دهند .مطالعه ۲۰ شهر مرجع فقیر و غنی از سرتاسر جهان نشان می‌دهد که امکان نیل به پیشرفت در سیستم‌های مدیریت پسماند وجود دارد ولی هیچ لباسی وجود ندارد که اندازه همه باشد. هر راه‌حل موفق باید سه عنصر فیزیکی مدیریت جامع پسماند و سه جنبه حاکمیتی آن را در نظر بگیرد ولیکن یک رویکرد قابل‌اعتماد باید خلاقانه و منتقدانه باشد. این رویکرد باید از نقاط قوت موجود در شهر شروع‌شده و طراحی بر روی آن بنا گردد، تمام ذی‌نفعان را درگیر نموده، مدل مناسب شرایط شهر را طراحی کند و راه‌حل‌هایی ارائه دهد که در هر شرایط خاص کارایی داشته باشند.
جنبه‌های حکومتی
مثلث دوم بر روی بخش نرم‌افزاری ISWM متمرکز است :
استراتژی حکومتی برای ارائه یک سیستم پسماند کارآمد. تا دهه ۱۹۹۰ چارچوب این استراتژی بر مبنای تکنولوژی بناشده بود. ولی امروزه اعتقاد بر این است که به نگرش وسیع‌تری نیاز است. سه الزام به هم وابسته برای ارائه یک سیستم مدیریت جامع پسماند در یک استراتژی خوب وجود دارد که عبارت‌اند از:
- فراگیری : ایجاد فضای شفاف و فرصت‌های برابر برای تمامی ذی‌نفعان به‌عنوان ارائه‌دهندگان خدمات، گیرندگان خدمات و فعالان این حوزه.
- پایداری مالی : مؤثر بودن هزینه‌ها در چهارچوب توان مالی شهر.
- سازمان‌های کارآمد و سیاست‌های پیشگیرانه .
عناصر فیزیکی
شامل سه عنصری است که برای عملکرد بلندمدت درست و پایدار سیستم ضروری است :
- سلامت و بهداشت عمومی:حفظ بهداشت شهر خصوصاً از طریق سرویس خوب جمع‌آوری
- محیط‌زیست: حفظ محیط‌زیست در سراسر زنجیره‌ی پسماند خصوصاً در پردازش و دفع
- مدیریت منابع:تکمیل چرخه مواد با برگشت آن‌ها به مصرفی سودمند، از طریق جلوگیری از تولید، نرخ بالای بازیافت، استفاده مجدد و بازچرخش مواد آلی و سایر موارد
سلسله‌مراتب اجزای مدیریت پسماند
اجزای مدیریت پسماند
اجزای معرفی‌شده در بحث مدیریت پسماند ازلحاظ اهمیت دارای سلسله‌مراتب می‌باشند. همان‌گونه که در تصویر نشان داده‌شده است در تصمیم‌گیری در حوزه مدیریت پسماند اجزایی که باید به آن‌ها توجه و برای آن برنامه‌ریزی شود به ترتیب اهمیت عبارت‌اند از (EPA, 2013):
- کاهش تولید پسماند
- بازیافت زباله خشک و تولید کود کمپوست
- تولید انرژی از پسماند
- دفع و نگهداری
به‌عبارت‌دیگر در حوزه مدیریت پسماند مهمترین کار تشویق به کاهش مصرف و درنتیجه کاهش تولید زباله است . سپس توجه به تفکیک زباله‌های تر و خشک از یکدیگر و تبدیل زباله تر به کود کمپوست و بازیافت زباله‌های خشک توسط صنایع مربوطه. مرحله سوم به استحصال انرژی از باقی‌مانده پسماند به روش‌هایی چون احتراق، گازی سازی، هضم بی‌هوازی، استحصال گاز از محل دفن اشاره دارد و بعد از موارد مذکور باید به روش‌های مختلف امحا، ازجمله دفن زباله و نگهداری‌های بعدازآن توجه داشت(EPA, 2013).
جهت مدیریت پسماند شهری ، ما در آریا پرتو دو روش را پیشنهاد می دهیم
پیشنهاد اول
- زباله وارد خط تفکیک می شود
- زباله های خشک مورد به مورد تفکیک و مستقیم به بازار ارایه می شود
- زباله تر (زباله آلی) به بخش کمپوست سازی انتقال و کود کمپوست تولیدی به بازار ارایه می شود
- مواد باقی مانده (مواد ریجکتی از خط تفکیک) بسته به شرایط دفن یا در ریجکت سوز، سوزانده می شود.
پیشنهاد دوم
- زباله وارد خط تفکیک می شود
- زباله های خشک مورد به مورد تفکیک و مستقیم به بازار ارایه می شود
- زباله تر (زباله آلی) به بخش بیوگاز انتقال و بعد از استحصال گاز و تولید برق ، برق تولیدی به شبکه برق و کود کمپوست و آب گرم به بازار ارایه می شود.
- مواد باقی مانده (مواد ریجکتی از خط تفکیک) بسته به شرایط دفن یا در ریجکت سوز، سوزانده می شود.
مواد تشکیل دهنده زباله
اجزا تشکیل‌دهنده مواد زائد جامد ،کیفیت آن بیان می‌نمایند با توجه به ماهیت زباله نمی‌توان آنالیز خاصی را نظیر آنچه در آب و فاضلاب مطرح هست برای آن در نظر گرفت بلکه بسته به نوع سیستم مدیریت مواد زائد جامد و نوع مطالعاتی که بر روی زباله انجام می‌شود این آنالیزها کاربرد خود را نشان می‌دهند. درصد اجزای تشکیل‌دهنده زباله تابعی از وضعیت جغرافیایی، فصل، فرهنگ، آداب‌ورسوم، شرایط اقتصادی و فاکتورهای دیگر هست. ازجمله پارامترهای فیزیکی موردبررسی در پسماندهای جامد شهری عبارت‌اند از : درصد رطوبت، دانسیته، توزیع اندازه اجزا، جنس و . . . که در طراحی تجهیزات و ماشین‌آلات ازجمله دستگاه‌های سانترفیوژ، الک‌ها، جداسازهای مغناطیسی، و… نقش بسزایی دارند.
مسلماً اماکن تولید، وضعیت اقتصادی مردم، فصول مختلف سال و بسیاری از عوامل دیگر در ساختار ترکیبات زباله شهری بسیار مؤثر است که توجه به این موضوع در اعمال روش‌های مدیریت و وسایل و لوازم کار حائز اهمیت خواهد بود . مطالعات انجام‌شده در یک کشور (حتی در مناطق هم‌جوار) نمی‌تواند در تعیین خط‌مشی برنامه‌ریزی مدیریت و عملیات اجرایی کشور دیگری مورداستفاده قرار گیرد زیرا مواد تشکیل‌دهنده زباله هر کشور و حتی هر شهر با یکدیگر تفاوت بسیاری دارد که مستقیماً در فاکتورهای اصلی سیستم جمع‌آوری و دفع زباله مؤثر است.
عوامل مؤثر در میزان و ترکیب تولید مواد زائد
درجه شهرنشینی و صنعتی شدن منطقه
سطح درآمد
شراط آب و هوایی منطقه
پذیرش غذاهای بسته بندی
تعداد دفعات و چگونگی جمع‌آوری زباله توسط شهرداری
به طورکلی آنالیزهای متنوعی بر روی مواد زائد جامد صورت می‌گیرد که شامل آنالیزهای شیمایی و فیزیکی هست. اجزا تشکیل‌دهنده زباله یکی از پارامترهای مهم برای انتخاب و راه‌اندازی وسایل و تجهیزات، ارزیابی و امکان بازیابی مواد و انرژی و طراحی تأسیسات دفن به شمار می‌آید.
معمولا در زباله شهری مواد ذیل یافت می شود :
| طبقه | نوع ماده | مثال |
| مواد فیبری | کارتن و مقوا | جعبه‌های مقوایی، مقواهای بسته‌بندی |
| روزنامه | روزنامه‌ها هفتگی(به‌غیراز کاغذهای گلاسه و براق) | |
| کاغذهای اداری | کاغذهای کپی، سربرگ‌ها | |
| کاغذهای مخلوط | مجلات، کاغذ براق، پاکت‌های قهوه‌ی ، دستمال‌کاغذی | |
| پلاستیک | PET #1 | بطری‌های نوشابه، ظروف، برخی پلاستیک‌ها خرید |
| HDPE #2 Natural | بطری‌های شیر، کیسه‌های خرید | |
| HDPE #2Colored | بطری‌های شوینده، کیسه‌های خرید رنگی، ظرف‌های رنگی | |
| PVC #3 | لوله | |
| LDPE #4 | کیسه‌ها زباله | |
| سایر پلاستیک‌ها | پلی‌پروپیلن (ظروف ماست و سایر مواد غذایی سرد ) پلی استایرن (ظروف غذا یک‌بارمصرف، فوم پلاست) | |
| فلزات | قوطی آلومینیوم | قوطی نوشابه |
| قوطی آهنی نازک | قوطی کنسرو | |
| سایر فلزهای آهنی | فولاد، فولاد ضدزنگ، چدن و .. | |
| فلزهای غیر آهنی | آلومینیوم، مس، سرب، نیکل، قلع، برنج و فلزات گران‌بها | |
| مواد ارگانیک | پسماند حیاط و حیوانات خانگی | برگ گیاهان، چمن، فضولات حیوانات خانگی |
| چوب | لوازم چوبی، تخته سه لا | |
| پسماند غذایی | مواد غذایی گیاهی و غیر گیاهی | |
| سایر موارد | شیشه | شیشه های سفید و رنگی نوشیدنی، ظروف و مصنوعات |
| منسوجات | لباس، فرش، ملافه | |
| سایر | خاک، مواد ریز، لوازم الکترونیکی و… | |
| مواد جدا نشده | موادی که در پروسه جمع‌آوری و تفکیک از دست خارج‌شده |
