میانگین شاخص توسعه انسانی ایران رتبه 75 اعلام شد/ تهران، یزد و بوشهر 3 استان‌ پیشرو

به گزارش خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا)، شاخص توسعه انسانی ایران تا سال 2014 میلادی با تأکید بر ارزش استانی و روستایی این شاخص تا سال 1390 خورشیدی عنوان جدیدترین پژوهشی است که توسط مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی منتشر شده است.

هدف اصلی این مطالعه محاسبه و بررسی شاخص‌های امید به زندگی، سرانه ناخالص ملی و آموزش، به‌عنوان سه شاخص اصلی توسعه انسانی مؤثر در اندازه‌گیری توسعه‌یافتگی جوامع مختلف است.

هدف این مطالعه، تبیین وضعیت شاخص توسعه انسانی ایران در جهان، مقایسه ایران با کشورهای منطقه و همچنین مقایسه استان‌های کشور در سه مقطع زمانی 1381، 1385 و 1390 است و در پایان وضعیت این شاخص در روستاهای کشور در مقطع زمانی 1390 در مقایسه با اندازه کشوری این شاخص در همان سال است. ماخذ این مطالعه، سایت سازمان ملل متحد و سایت بانک جهانی، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و مرکز آمار ایران است. شاخص توسعه انسانی به‌منظور بررسی وضعیت توسعه‌یافتگی کشورهای مختلف و همچنین بررسی روند بهبود آن در سال 1990 توسط سازمان ملل متحد ارائه شده است.

نروژ در صدر، گینه در قعر

محاسبه شاخص توسعه انسانی بر اساس فرمول جدید در سال 2010 توسط سازمان ملل متحد انجام شد. نتایج حاصل نشان می‌دهد بر اساس آخرین اطلاعات مندرج در گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد در سال 2014، بالاترین میانگین شاخص توسعه انسانی کشورهای جهان مربوط به کشور نروژ با 0.944 و بعد از آن به کشورهای استرالیا، سوئیس، هلند و آمریکا به ترتیب 0.933، 0.917، 0.915 و 0.914 است و کمترین میانگین شاخص توسعه انسانی متعلق به کشورهای نیجر، کنگو، آفریقای مرکزی، چاد و گینه به ترتیب 0.337، 0.338، 0.341، 0.372 و 0.392 است. در گزارش مذکور، ایران در جایگاه 75 و با میانگین 0.749 قرار دارد.

همچنین در گزارش سازمان ملل متحد (2014) بالاترین میانگین شاخص توسعه انسانی کشورهای منطقه به ترتیب متعلق به قطر، عربستان سعودی، امارات و بحرین با میانگین 0.851، 0.836، 0.827 و 0.815 است و پایین‌ترین میانگین به ترتیب متعلق به کشور افغانستان، یمن، پاکستان، تاجیکستان و عراق با میانگین 0.468، 0.5، 0.537، 0.607 و 0.642 است.

استان‌های بوشهر، تهران و یزد؛ پیشرو در شاخص توسعه انسانی استانی

با محاسبه انجام‌شده توسط پژوهشگران این مطالعه (محاسبه رشد سالانه و محاسبه اندازه شاخص آموزش در سال 1390) شاخص توسعه انسانی استان های کشور در سال 1390 نشان می‌دهد که میانگین این شاخص در کشور 0.771 است. وضعیت شاخص توسعه انسانی استان‌ها نشان می‌دهد که بیشترین مقدار این شاخص در سال 1390 مربوط به استان‌های بوشهر با 0.865، تهران با 0.855، یزد با 0.835 و سمنان با 0.828 است. همچنین استان‌های سیستان و بلوچستان با 0.675، کردستان 0.711 و خراسان شمالی با 0.728 در پایین‌ترین جایگاه از نظر میزان توسعه انسانی در کشور قرار می‌گیرند.

این گزارش به محاسباتی که قبلاً توسط محققان دیگر (عباسی‌نژاد و امام رفیعی) صورت گرفته اشاره کرده و می‌افزاید: میانگین شاخص توسعه انسانی برای مناطق روستایی کشور در سال 1365 برابر 0.357 بود که در طول یک دهه با رشد متوسط سالان 2.8 درصد به 0.469 در سال 1375 و با محاسبه انجام‌شده در این مطالعه در سال 1390 شاخص مذکور به 0.612 رسیده است. از نظر رتبه‌بندی سازمان ملل متحد تمام مناطق روستایی استان‌های کشور در سال‌های 1365 – 1375 دارای توسعه انسانی “پایین” قرار می‌گیرند. این در حالی است که این شاخص در سال 1375 نسبت به سال 1365 حدود 31.4 درصد رشد داشت. بر اساس محاسبات انجام شده در این مطالعه؛ میانگین شاخص توسعه انسانی روستاهای کشور به 0.612 رسیده که رتبه “متوسط” است. اما در مقایسه با متوسط کشوری هنوز بسیار نازل است. با توجه به نتاجی حاصل‌شده لازم است در برنامه‌های ملی و منطقه‌ای توجه بیشتری به مناطق روستایی صورت گیرد و سیاست‌های اجرایی و راهکارهای علمی این برنامه‌ها مناطق روستایی را به‌صورت مشخص مورد توجه قرار دهد. زمینه‌های آموزش، سلامت، اقتصاد و امنیت غذایی ازجمله حیطه‌های چالش‌برانگیز مناطق روستایی از نظر شاخ توسعه انسانی است.

0.009؛ افزایش شاخص توسعه انسانی ایران 2014 نسبت به 2010

به گزارش خبرگزاری کشاورزی ایران، در نتیجه‌گیری این پژوهش آمده است: کشور ایران در گزارش 2014 سازمان ملل متحد به رتبه 75 با توسعه انسانی بالا و با میانگین 0.749 دست یافته که نسبت به سال 2010 با میانگین شاخص توسعه انسانی 0.740، به شرایط بهتری صعود کرده است.

همچنین در میان کشورهای منطقه، کشورهای قطر و عربستان سعودی با میانگین 0.851 و 0.836 در رده برترین کشورهای منطقه قرار دارند.

علاوه بر آن، میانگین شاخص توسعه انسانی ایران در سال‌های 2010، 2011، 2012 و 2013 به ترتیب 0.740، 0.742، 0.749 و 0.742 بوده که در بین 178 کشور در گزارش سال 2014 رتبه 75 را به خود اختصاص داده است.

بین سال‌های 1980 تا 2013 در ایران، امید به زندگی در لحظه تولید برابر با 22.5 سال افزایش یافته است و بین سال‌های 1980 تا 2013 در ایران، میانگین سال‌های آموزش 5.7 سال بیشتر است و سرانه درآمد ناخالص ملی ایران بین 1980 تا 2013 حدود 1.84 درصد به‌طور متوسط سالانه رشد داشته است.

این گزارش می‌افزاید: شاخص توسعه انسانی در سال 1381 در استان‌های تهران، اصفهان و قزوین با میانگین به ترتیب 0.734، 0.749 و 0.784 در رده برترین استان‌های کشور هستند؛ شاخص توسعه انسانی در سال 1385 در استان‌های تهران، اصفهان و سمنان با میانگین به ترتیب 0.796، 0.839 و 0.794 در رده برترین استان‌های کشور هستند؛ شاخص توسعه انسانی در سال 1390 در استان‌های تهران، یزد و بوشهر با میانگین به ترتیب 0.823، 0.811 و 0.806 در رده برترین استان‌های کشور هستند؛ بالا بودن شاخص توسعه انسانی در برخی استان‌ها به‌دلیل داشتن وزن یکسان برای شاخص‌ها است. به‌عنوان مثال افزایش این شاخص در بوشهر به‌دلیل بالا بودن شاخص تولید ناخالص داخلی سرانه و در قم به‌دلیل بالا بودن شاخص امید به زندگی و آموزش بوده است؛‌میانگین شاخص توسعه انسانی روستایی ایران در سال 1365 بر اساس مستندات به‌دست‌آمده برابر 0.357 است.؛ میانگین شاخص توسعه انسانی روستایی ایران در سال 1375 بر اساس مستندات به‌دست‌آمده برابر 0.469 است؛ میانگین شاخص توسعه انسانی روستایی ایران در سال 1390 بر اساس محاسبات انجام‌شده برابر 0.612 است و اندازه کشوری این شاخص در همین سال 0.742 است و ایران به هدف C1 (اهداف هزاره سوم) رسیده است و در حل مشکل کمبود غذایی و دستیابی به سوی هشت آرمان اهداف هزاره سوم به اهداف مذکور دست یافته است.

رشد اقتصادی در گرو سرمایه‌گذاری در بخش سرمایه انسانی

این گزارش پیشنهاد می‌دهد که تجارب کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در بخش سرمایه انسانی دارای بازدهی فوق‌العاده است و بدون توجه به آموزش و پرورش و تغییرات و تحولات کیفی آن نمی‌توان به رشد اقتصادی دست یافت. از سوی دیگر، وضع بهداشت فرد یا گروه با سطح درآمد مرتبط بوده و بهره‌وری حلقه و اصل بین این دو است.

همچنین بهبود بهداشت به افزایش بهره‌وری نیروی کار منجر شده و همچنین درآمد بالاتر باعث پیشرفت تحصیلی و بهبود سلامت می‌شود. هدف توسعه انسانی پرورش قابلیت‌های انسان و گسترش امکانات اوست.

برخورداری انسان از زندگی طولانی و سالم در محیط غنی و در جامعه مدنی دموکراتیک، هدف نهایی توسعه انسانی است. توسعه انسانی نیازمند تلاش همه‌جانبه دولت، نهادهای غیردولتی و مردم است. امروزه شاید مهم‌ترین مشخصه در ارزیابی موقعیت هر کشور به‌شمار رود؛ لذا افزایش شاخص توسع انسانی نیازمند سرمایه‌گذاری مدیریتی و مالی کلان در زیرساخت‌های جامعه است. نقش قابل توجه و کلیدی مدیران و کارکنان بهداشتی و درمانی در بهبود شاخص‌های بهداشتی و در نتیجه صیانت از سرمایه‌های انسانی خلاصه می‌شود.

ملزم شدن مجریان به جمع‌آوری آمار و مستندات مورد نیاز شاخص‌های توسعه روستایی، عدم وجود آمار مورد نیاز در کشور ما همواره باعث شده است برآورد اندازه شاخص‌های توسعه روستایی به‌درستی و با نسبت اطمینان لازم محاسبه نشود./